Theo Bộ Tài chính, tổng thu ngân sách từ hoạt động thương mại điện tử, bao gồm cả doanh nghiệp trong nước và nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam chỉ chiếm khoảng 20% tổng doanh thu toàn thị trường. Tỉ lệ này đang có xu hướng giảm, từ 20,1% năm 2022 xuống còn 17,4% năm 2024. Điều đó cho thấy phần lớn doanh thu vẫn đang nằm ngoài tầm với của cơ quan thuế.
Một trong những điểm nghẽn lớn nhất là số lượng lớn các gian hàng kinh doanh chưa định danh trên các sàn thương mại điện tử. Thống kê tại năm sàn lớn gồm Shopee, Lazada, Tiki, Sendo và Grab cho thấy, có hơn 300.000 gian hàng chưa xác định được danh tính người bán, với tổng doanh số lên tới hơn 70.000 tỷ đồng.
Mặc dù Cục Thuế đã thiết lập hệ thống cơ sở dữ liệu với hơn 500.000 tổ chức, cá nhân từ hơn 400 sàn giao dịch, số thu thuế vẫn còn khoảng cách lớn so với tiềm năng. Với nhóm nhà cung cấp nước ngoài, việc triển khai cổng thông tin điện tử hỗ trợ kê khai đã mang lại kết quả tích cực, khi có tới 120 đơn vị đã tự nguyện đăng ký, kê khai và nộp thuế, với tổng số thu đạt 17.800 tỷ đồng. Tuy vậy, hệ thống vẫn đối mặt với khó khăn trong việc kiểm soát các hoạt động không chính danh và những giao dịch phi chính thức ngày một tinh vi.
Nhằm bịt những khoảng trống trong quản lý và tạo lập môi trường công bằng giữa các loại hình kinh doanh, Bộ Tài chính đã xây dựng và trình Chính phủ dự thảo Nghị định hướng dẫn quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử và số. Dự thảo này được ban hành căn cứ theo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý thuế (Luật số 56/2024/QH15).
Mục tiêu của nghị định không chỉ tăng cường hiệu quả thu thuế mà còn là tạo dựng một sân chơi bình đẳng, nơi mọi chủ thể kinh doanh, từ truyền thống đến số hóa, đều thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Điểm đáng chú ý là Nghị định sẽ quy định rõ trách nhiệm của các tổ chức trung gian như sàn thương mại điện tử, nền tảng số trong việc khai thuế thay, nộp thuế thay cho hộ và cá nhân kinh doanh.
Việc này không chỉ giúp cơ quan thuế siết chặt quản lý mà còn góp phần giảm tải thủ tục cho người nộp thuế. Với sự hỗ trợ của dữ liệu lớn và công nghệ từ chính các nền tảng số, cơ quan thuế có thể giám sát hiệu quả hơn các giao dịch trực tuyến, trong khi người kinh doanh sẽ được hỗ trợ thực hiện nghĩa vụ thuế một cách thuận tiện, đơn giản hơn.
Theo bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, dự thảo Nghị định có tác động tích cực đến môi trường kinh doanh. Bà cho rằng, việc quy định cụ thể trách nhiệm của sàn thương mại điện tử trong khấu trừ và nộp thuế thay cho các cá nhân, hộ kinh doanh không chỉ giúp tăng thu ngân sách mà còn giảm đầu mối kê khai thuế, giảm chi phí tuân thủ cho cả doanh nghiệp và người dân.
“Tôi cho rằng áp lực quản lý thuế trong bối cảnh hiện nay là rất lớn, nhất là khi nguồn lực cán bộ thuế tại các địa phương còn hạn chế. Nhưng nếu có công cụ pháp lý rõ ràng, có sự phối hợp từ các nền tảng thương mại điện tử, thì đây sẽ là cú hích lớn cho cải cách hành chính, tiết kiệm chi phí xã hội, và quan trọng nhất là thúc đẩy sự công bằng, minh bạch trong môi trường kinh doanh”, bà Cúc nhấn mạnh.
Việc tạo dựng một hệ thống thuế công bằng, thuận tiện không chỉ giúp ngân sách nhà nước gia tăng nguồn thu một cách bền vững mà còn củng cố lòng tin của cộng đồng doanh nghiệp, khuyến khích các hộ, cá nhân kinh doanh tự giác tuân thủ. Đó mới là cái đích lâu dài mà chính sách thuế cần hướng tới trong nền kinh tế số.