Xây dựng nền thể chế bao trùm là điều kiện cần, việc tạo dựng và vận hành nhà nước quản trị quốc gia hiệu quả là điều kiện đủ để phát huy mọi giá trị của nền thể chế bao trùm, tạo động lực thúc đẩy đất nước phát triển nhanh, bền vững.
Tạo dựng nhà nước quản trị quốc gia hiệu quả có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, rất cần thiết đối với thực tiễn hiện nay của nước ta, đặt trong bối cảnh tình hình chính trị, kinh tế thế giới có nhiều bất định, khó lường, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cùng với quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế với những thay đổi lớn, mang tính đột phá chưa từng có sẽ chi phối sâu sắc tiến trình phát triển kinh tế, xã hội của các quốc gia trên toàn cầu.
Nền kinh tế Mỹ những năm cuối thập niên 80 của thế kỷ 20 rơi vào sự trì trệ sau đại suy thoái. Ngay khi lên nắm quyền, tháng 3/1993, Tổng thống Bill Clinton đã công bố kế hoạch “Tái tạo Chính phủ”, với mục tiêu xây dựng Chính phủ Liên bang hoạt động hiệu quả hơn, ít tốn kém hơn, đồng thời thay đổi văn hóa làm việc của bộ máy hành chính quốc gia, thúc đẩy sáng tạo và trao quyền cho các cơ quan trong xử lý công việc.
Tổng thống Bill Clinton thành lập Ủy ban Đánh giá hoạt động quốc gia chịu trách nhiệm xem xét lại và hiện đại hóa bộ máy chính phủ. Chỉ sau vài tháng thành lập, Ủy ban đưa ra báo cáo với 384 khuyến nghị nhằm cải thiện hoạt động của bộ máy công quyền toàn liên bang, trong đó đặt người dân lên hàng đầu; loại bỏ các thủ tục quan liêu, rườm rà; trao quyền cho cán bộ, công chức nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong công việc, cắt giảm chi phí về mức cơ bản.
Ủy ban Đánh giá hoạt động quốc gia thúc đẩy sự chuyển dịch từ hành chính quan liêu sang quản lý chuyên nghiệp như trong doanh nghiệp, với tám nguyên tắc quản lý mới nhằm khắc phục những tồn tại trong hoạt động quản lý và hoạch định chính sách của Chính phủ Liên bang.
Một là, tăng cường phương pháp quản lý thực tiễn, cho phép lãnh đạo bộ máy công vụ phát huy khả năng sáng tạo, linh hoạt trong quản lý, điều hành đất nước.
Hai là, nâng cao hiệu suất công việc, nhấn mạnh quan điểm phải xác định, duy trì các tiêu chuẩn, giải pháp rõ ràng đảm bảo nâng cao hiệu suất làm việc của bộ máy nhà nước.
Ba là, kiểm soát kết quả công việc, sử dụng các biện pháp để định lượng hiệu suất nhằm đánh giá kết quả công việc trong bộ máy nhà nước.
Bốn là, phân cấp, phân quyền, xoá bỏ tập trung quyền lực, đẩy mạnh chuyển đổi từ hệ thống quản lý đơn nhất từ trên xuống dưới sang hệ thống quản lý phân cấp mạnh, tăng tính linh hoạt, không giới hạn thẩm quyền của các cơ quan trong giải quyết công việc.
Năm là, cạnh tranh lành mạnh trong bộ máy nhà nước, nhằm đạt hiệu quả công việc cao nhất với chi phí ít tốn kém nhất.
Sáu là, thúc đẩy mô hình quản lý công – tư, tạo sự cộng hưởng tốt nhất giữa Nhà nước và tư nhân, tối đa hóa giá trị chi tiêu thường xuyên của Chính phủ, phát huy sức mạnh tổng hợp trong thiết kế và quản lý quá trình thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội chung của quốc gia.
Bảy là, tiết kiệm tối đa chi thường xuyên của bộ máy nhà nước, giảm chi phí trong hoạt động công vụ và quản lý công.
Tám là, linh hoạt áp dụng phương pháp quản lý của khu vực tư nhân, khuyến khích việc học tập, vận dụng các phương pháp quản lý thực tiễn, hiệu quả của khu vực tư nhân vào quản lý trong khu vực công.
Cùng với thực hiện cải cách hành chính công vụ theo tám nguyên tắc, với Chiến lược kinh tế, Tổng thống Bill Clinton tập trung thực hiện chính sách đầu tư cho con người, đổi mới sáng tạo và cơ sở hạ tầng đã kéo nền kinh tế ra khỏi đầm lầy tăng trưởng thấp, thất nghiệp cao của Chính phủ tiền nhiệm, đưa kinh tế Mỹ vào giai đoạn khởi sắc nhất trong lịch sử hiện đại. Xây dựng nền tảng, nâng cao năng lực cạnh tranh trong thế giới liên kết của thế kỷ 21, cùng với đó xóa bỏ tình trạng trì trệ tài chính và thâm hụt ngân sách.
Kết thúc hai nhiệm kỳ của Tổng thống Bill Clinton, nền kinh tế đã tạo được 22,7 triệu việc làm mới, thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất trong 30 năm, GDP tăng liên tục hàng năm với mức tăng tổng thể đến 35%, bình quân mỗi năm GDP tăng trên 4%, tạo dựng nền tảng cho kinh tế tư nhân và người lao động đạt được thành tựu kinh tế chưa từng có.
Các nhà kinh tế nhận định chính sách kinh tế tốt, đúng đắn của Tổng thống Bill Clinton đã giảm thiểu những vật cản, tạo dựng xu hướng kinh tế tích cực, đặt nền móng cho một tương lai phát triển thịnh vượng. Đặc biệt, chính quyền của Tổng thống Bill Clinton đã thiết lập chính sách tài khóa và đường lối kinh tế Mỹ mạnh hơn, công bằng hơn cho nhiều năm sau.
Ngay khi đắc cử, Tổng thống Donal Trump tuyên bố thành lập Bộ Hiệu quả chính phủ (DOGE) hoạt động như một Ủy ban tư vấn, do tỷ phú Elon Musk và doanh nhân Vivek Ramaswamy lãnh đạo, với mục đích tạo sự hợp lý, nâng cao hiệu quả trong hoạt động của Chính phủ, cắt giảm chi tiêu, giảm thiểu sự lãng phí, thể hiện sự đổi mới trong mục tiêu làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại. DOGE được giao nhiệm vụ tinh giản bộ máy chính phủ, xóa bỏ các cơ quan không cần thiết, tinh gọn lực lượng công chức liên bang, dự kiến giảm số lượng cơ quan chính phủ từ 428 xuống còn 99.
Elon Musk dự tính DOGE sẽ giúp cắt giảm, tiết kiệm ngân sách hàng năm tới 2 nghìn tỷ USD, tương đương 1/3 tổng ngân sách liên bang.
Việc thành lập DOGE gây nên tranh luận và sự nghi ngại về phương thức hoạt động, không chỉ là phép thử cho khả năng quản lý của ông Musk và Ramaswamy, mà còn là bài kiểm tra cho tương lai chính trị của Tổng thống Donald Trump. Nếu thành công, DOGE có thể mở ra một kỷ nguyên mới trong cách quản lý chính phủ. Nếu thất bại, dự án này có thể để lại hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hàng triệu người Mỹ, làm suy giảm niềm tin vào khả năng lãnh đạo của những người đứng đầu.
Bước vào giai đoạn 2011 – 2016, Đảng và Nhà nước tập trung thực hiện ba đột phá chiến lược, đã cơ bản hoàn thiện thể chế, luật pháp; nỗ lực hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, từng bước tinh gọn cơ cấu, tổ chức bộ máy các cơ quan hành chính nhà nước; tăng cường quản lý, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Những kết quả này góp phần tích cực vào thành tựu chung của đất nước trong những năm qua.
Tuy vậy, hạn chế về công tác cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước đã tồn tại trong nhiều năm nhưng chưa khắc phục triệt để. Tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ; tổ chức bộ máy hành chính cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối bên trong; việc phân cấp, phân quyền tuy chủ trương đã rõ nhưng thực hiện chưa hiệu quả, chưa đi vào cuộc sống. Đặc biệt, năng lực quản lý, điều hành và hiệu lực, hiệu quả hoạt động của một số cơ quan nhà nước ở cả Trung ương và địa phương còn hạn chế. Sự phối hợp giữa các cấp, các ngành, các địa phương có lúc, có nơi thiếu chặt chẽ.
Với những bất cập của bộ máy quản lý nhà nước, ngày 25/10/2017, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Qua 7 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, chúng ta đã đạt được một số kết quả quan trọng. Tuy vậy, việc sắp xếp tinh gọn bộ máy tổ chức chuyển biến chậm; một bộ phận trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trì trệ, xử lý công việc với chất lượng thấp, gây điểm nghẽn về thể chế, kìm hãm quá trình phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
Với tinh thần trách nhiệm của Đảng đối với dân với nước, với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, Tổng Bí thư Tô Lâm đã thẳng thắn chỉ rõ: những tồn tại, hạn chế, sự chậm chạp, thiếu quyết liệt trong thực hiện chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Bộ máy cồng kềnh gây lãng phí và kìm hãm sự phát triển, là một trong những nguyên nhân dẫn đến nhiều chủ trương, chính sách của Đảng chậm đi vào thực tiễn cuộc sống; một số chủ trương không được triển khai hoặc triển khai hình thức.
Sự chồng chéo, phân định không rõ chức năng, nhiệm vụ dẫn đến không rõ trách nhiệm, “lấn sân”, cản trở, thậm chí “vô hiệu hóa” lẫn nhau, làm giảm tính chủ động, sáng tạo, dẫn đến năng suất lao động, hiệu suất công tác thấp, đùn đẩy trách nhiệm, tiêu cực, cản trở phát triển, phát sinh phiền nhiễu, giảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động.
Tầng nấc trung gian dẫn đến mất thời gian qua “nhiều cửa” thủ tục hành chính, gây cản trở, thậm chí tạo điểm nghẽn, làm lỡ cơ hội phát triển. Chi phí vận hành hệ thống tổ chức bộ máy lớn, làm giảm nguồn lực cho đầu tư phát triển, bảo đảm quốc phòng, an ninh, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.
Với thực trạng của bộ máy nhà nước, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định hiện nay đã là thời điểm, thời cơ; là sự cấp thiết, là đòi hỏi tất yếu khách quan, không thể chậm trễ hơn được nữa cho cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị để bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Thực hiện cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị cần triển khai tổng thể, đồng bộ, liên thông; kết hợp hài hòa giữa kế thừa, ổn định với đổi mới, phát triển; đặc biệt cần gắn đổi mới tổ chức bộ máy với đổi mới phương thức lãnh đạo, tinh giản biên chế; cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; thu hút người có tài, có đức.
Trong bối cảnh tình hình kinh tế – chính trị thế giới diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường, nhiều yếu tố rủi ro bất định; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, diễn ra trên nhiều lĩnh vực; cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những thay đổi đột phá chưa từng có, Đảng và Nhà nước cần khẩn trương chuyển đổi, xây dựng nhà nước quản trị quốc gia hiệu quả, phù hợp với xu hướng quản trị mới, trong đó đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Cùng với đó, chúng ta cần khẩn trương xóa bỏ, sửa đổi, bổ sung để tạo dựng nền thể chế bao trùm, khuyến khích sự đổi mới, sáng tạo, sự tham gia rộng rãi của người dân và các thực thể vào hoạt động của đất nước, thúc đẩy phát triển kinh tế nhanh, bền vững trong dài hạn.
Để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, thiết nghĩ Đảng và Nhà nước cần đổi mới, xây dựng nhà nước quản trị quốc gia hiệu quả với các tiêu chuẩn sau:
Một là, có hệ thống thể chế công bằng, minh bạch, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội, thích ứng kịp thời với những thay đổi của môi trường quản trị trên cơ sở đảm bảo lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc; tạo nền tảng đảm bảo hoạt động quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả, có tính cạnh tranh cao. Hệ thống thể chế phải đảm bảo quyền sở hữu; khả năng thực thi; trách nhiệm giải trình; tạo dựng bộ máy hành chính có chất lượng, khu vực công hoạt động hiệu quả; tạo dựng nền tảng để hướng đến mục tiêu trở thành quốc gia số phát triển bền vững trong hội nhập quốc tế và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Hai là, Chính phủ với vai trò vận hành hệ thống quản trị quốc gia phải có năng lực lãnh đạo và tầm nhìn xa trong thiết lập, thực thi, vận hành môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, hấp dẫn, cạnh tranh, với chi phí thấp nhất; với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo; với chất lượng dịch vụ công tốt nhất cho doanh nghiệp và người dân; đảm bảo an ninh, quốc phòng.
Ba là, duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong môi trường ổn định kinh tế vĩ mô; cơ sở hạ tầng đồng bộ; phát triển đầy đủ các loại thị trường với quy mô lớn, cạnh tranh cao. Cùng với đó, vị thế, thương hiệu quốc gia ngày càng được khẳng định và nâng cao trên trường quốc tế, củng cố, nâng cao quyền lực mềm quốc gia.
Thực hiện khát vọng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, với thời điểm 100 năm đất nước dưới sự lãnh đạo Đảng và 100 năm thành lập nước không còn xa. Để đạt được các mục tiêu đặt ra không chỉ đòi hỏi những nỗ lực phi thường, những cố gắng vượt bậc, mà còn không cho phép chúng ta chậm trễ, lơi lỏng, thiếu chính xác, thiếu đồng bộ, thiếu nhịp nhàng trên từng bước đi.
Cùng với cách mạng về tinh gọn bộ máy, để phát huy vai trò của nhà nước quản trị hiệu quả, chúng ta cần đẩy nhanh quá trình cải cách, hoàn thiện và nâng cao chất lượng thể chế bao trùm, đồng thời thực thi pháp luật hiệu quả là điều kiện tiên quyết để đất nước phát triển. Đổi mới thể chế, trong đó, đổi mới tư duy về thể chế, tư duy quản lý nhà nước phải đi tiên phong.
Kinh nghiệm và bài học thành công của Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, cải cách tinh gọn bộ máy và chiến lược phát triển kinh tế có tầm nhìn xa, chính sách vĩ mô linh hoạt, phù hợp của Tổng thống Bill Clinton cho thấy, một đất nước có trở nên hùng cường hay không, phần lớn ảnh hưởng bởi khát vọng, tư duy quản lý và tầm nhìn của các nhà lãnh đạo.
Mọi đổi mới, cải cách phải bắt đầu từ người lãnh đạo có khát vọng, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám thay đổi và từ bỏ những thứ đã cũ, lạc hậu, xóa bỏ tư tưởng giáo điều, bảo thủ, trì trệ trong cả tư duy và hành động.
Sự phát triển thần kỳ của Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore đã giúp thế giới rút ra được nhiều bài học vô giá, đó là bài học về nhân tố con người, về giáo dục đào tạo nguồn nhân lực. Chính con người là nhân tố quan trọng để có thể vượt lên tất cả, mà hạt nhân là đội ngũ lãnh đạo, quản lý.
Thực tế cho thấy, đất nước được dẫn dắt bởi những nhà lãnh đạo có tầm nhìn và tư duy xuyên suốt từ chủ trương, đường lối cho đến lãnh đạo, quản lý, điều hành với chiến lược đúng đắn, phù hợp với bối cảnh của thời đại, mà các quốc gia này đã tạo ra sự khác biệt với phần còn lại của thế giới.
Đất nước Việt Nam đang bước vào Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Đảng ta đang thực hiện nhiều đổi mới mang tính cách mạng trên cơ sở kế thừa những nền tảng sẵn có, học hỏi kinh nghiệm và tiếp nhận có chọn lọc thành tựu từ các quốc gia đi trước, dám chấp nhận loại bỏ những thứ không còn phù hợp, với sự chia sẻ, đoàn kết, đồng lòng của toàn Đảng, toàn dân và hệ thống chính trị, chúng ta tin tưởng sẽ được chào đón một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, dân chủ, văn minh tại thời điểm 100 năm thành lập nước.
VnEconomy 29/01/2025 07:00
Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 4 + 5/2025 phát hành ngày 27/1 – 9/2/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1168
